Streptozotocin – استرپتوزوتوسین (CAS 18883-66-4)
معرفی محصول
Streptozotocin که در میان متخصصان بهصورت اختصاری STZ یا با نام تجاری U-9889 نیز شناخته میشود، یک ترکیب طبیعی از خانواده نیتروزو اورهها است که بهطور اولیه از باکتری Streptomyces achromogenes مشتق شده است. این ماده در شکل پودر کریستالی سفید تا زرد کمرنگ عرضه میشود و یکی از کاربردهای مهم آن در تحقیقات پزشکی و زیستشناسی سلولی است.
Streptozotocin دارای ساختار شیمیایی C₈H₁₅N₃O₇ و وزن مولکولی حدود 265.22 گرم بر مول است. این ترکیب بهصورت محلول در آب و حلالهای قطبی (مانند DMSO) است و در شکل پودر در دمای منفی -۲۰ °C برای پایداری طولانیمدت نگهداری میشود.
مشخصات فنی
-
نام محصول: Streptozotocin
-
نامهای دیگر: STZ, U-9889, Streptozocin
-
کد CAS: 18883-66-4
-
فرمول مولکولی: C₈H₁₅N₃O₇
-
وزن مولکولی: ≈ 265.22 g/mol
-
ظاهر: کریستال یا پودر سفید تا زرد روشن
-
حلالیت: محلول در آب، محلول در حلالهای قطبی مانند DMSO
-
شرایط نگهداری: دمای -۲۰ °C برای پایدارسازی محصول
-
رنگ: سفید تا زرد روشن کریستالی
-
خواص: ماده آلکیلهکننده DNA، سمیت سلولی بالا و فعال در مسیرهای نیتروزو اوره
-
گروه: آنتیبیوتیک/آنتینئوپلاستیک و عامل ایجاد مدل دیابت آزمایشگاهی
-
پایداری محلول: محلول در DMSO یا آب باید در دمای -۲۰ °C نگهداری شود تا از تجزیه جلوگیری شود.
مکانیسم اثر و ویژگیهای بیولوژیکی
Streptozotocin بهعنوان یک عامل آلکیلهکننده DNA عمل میکند. این ترکیب از طریق انتقالدهندههای گلوکز نوع ۲ (GLUT2) وارد سلولها میشود و بهطور انتخابی گروه β سلولهای جزایر لانگرهانس لوزالمعده را هدف قرار میدهد. با ورود به β-سلول، سبب ایجاد شکست رشتههای DNA، کاهش ذخیرهی NAD+ و ATP و در نهایت مرگ سلولی میشود. این مکانیسم باعث میشود STZ برای ایجاد مدلهای حیوانی دیابت نوع ۱ در تحقیقات پزشکی و زیستپزشکی بسیار کاربردی باشد.
Streptozotocin همچنین در غلظتهای بالا فعالیت ضدتوموری دارد و بهعنوان عامل آنتینئوپلاستیک برای درمان برخی از سرطانهای سلول جزایر پانکراس مورد استفاده قرار گرفته است.
کاربردها
1. تحقیقات بیماری دیابت
Streptozotocin بهطور گسترده برای القای بیماری دیابت نوع ۱ در مدلهای حیوانی آزمایشگاهی به کار میرود. با از بین بردن β-سلولهای تولیدکننده انسولین، این ماده به محققان اجازه میدهد تا مکانیسمهای بیماری، درمانهای بالقوه و پاسخهای دارویی را بررسی کنند.
2. زیستپزشکی و سرطانشناسی
به دلیل فعالیت آلکیلهکننده DNA و سمیت نسبتاً بالا برای سلولهای سرطانزا، از Streptozotocin در مطالعات مهار رشد تومورهای نورواندوکرین و بررسی مسیرهای درمانی استفاده میشود.
3. آنالیزهای سلولی و مولکولی
از این ترکیب در مطالعات مربوط به ترمیم DNA، القای جهش، تحلیل سیتوتوکسیسیته و بررسی مسیرهای سیگنالینگ سلولی بهره میبرند.
نکات ایمنی و احتیاط
-
سمیت بالا: Streptozotocin دارای سمیت بالاست و میتواند از طریق تماس با پوست، استنشاق یا بلع اثرات خطرناک بر سلامت داشته باشد؛ به همین دلیل کار با آن باید در شرایط کنترلشده آزمایشگاهی و توسط متخصصان آموزشدیده انجام شود.
-
عامل آلکیلهکننده: این ماده به DNA متصل شده و میتواند به آسیبهای ژنتیکی و جهشهای سلولی منجر شود. بنابراین تجهیزات حفاظتی کامل مانند دستکش، روپوش و تهویه مناسب الزامی است.
-
محیط و دفع: مواد باقیمانده و ظرفهای استفادهشده باید طبق مقررات دفع مواد خطرناک دفع شوند تا از آلودگی محیط جلوگیری شود.
-
دسترسی محدود: به دلیل خطرات سلامتی، استفاده و نگهداری این ماده در آزمایشگاههای تحقیقاتی و داخل برنامههای کلینیکی باید با مجوز و تحت قوانین دقیق انجام گیرد.
جمعبندی
Streptozotocin (STZ) یک ترکیب بیولوژیکی و تحقیقاتی حیاتی است که نه تنها در القا و مطالعه بیماری دیابت نوع ۱ در مدلهای حیوانی کاربرد دارد، بلکه به دلیل مکانیسم آلکیلهکننده DNA و سمیت انتخابی برای سلولهای خاص (بهویژه β-سلولهای پانکراس) در تحقیقات سرطان، بیوشیمی و ژنتیک نیز کاربردهای ارزشمندی ارائه میکند. این ماده باید با احتیاط کامل، در شرایط آزمایشگاهی کنترلشده و توسط افراد متخصص مورد استفاده قرار گیرد.